نمودار عروض
1- تعریف : منظور از حرف صورت ملفوظ کلمات است ؛ مثلاً حروف کلمه ی « خواهر » می شود : خ / ا / ه / ـَ / ر
1- صامت : ء ( ع ) ، ب ، پ ، ت ( ط ) ، ث ( س ,ص ) ج ، چ ، ح ( ه ) ، خ ، د ، ذ ( ز , ض , ظ ) ، ر ، ژ ، ش ،
غ ( ق ) ، ف ، ک ، گ ، ل ، م ، ن ، و ، ی .
حرف 2- انواع 1- کوتاه : ـَــِــُــ
2- مصوّت 2- بلند : ا ( ä ) ، و( u ) ، ی ( i ) .
* یادآوری : اگر « و » صدای v و « ی » صدای y بدهند صامت هستند و اگر « و » صدای o بدهد مصوّت کوتاه است
* تبصره : مصوّت بلند معادل دو حرف حساب می شود ( زیرا هنگام تلفّظ امتداد آن ها بیشتر است ).
1- تعریف : به تعداد حروفی ( واج هایی ) که در یک ضربه زدن دم و بازدم ادا می شوند « هجا » گویند . ( همان « بخش » در دوره ی دبستان )
1- کوتاه ( U ) : از دو حرف تشکیل شده است : به ( صورت ملفوظ = بِ ) چو ( = چُ ) که ( =کِ ) .
2- انواع 2- بلند ( ــ ) : از سه حرف تشکیل شده است : بَر ، مَن ، با ، سی ( مصوّت بلند معادل دو حرف حساب می شود )
هجا 3- کشیده ( ــ U ) : بیش از سه حرف دارد : مَرد ، بار ، میز .
1- حرف دوم در هر هجا همیشه مصوّت است .
2- هجای کشیده اگر در جایی غیر از پایان مصراع باشد تبدیل به یک هجای بلند و یک هجای کوتاه می شود .
* تبصره 3- « ن » ساکن پس از مصوّت بلند حذف می شود .
4- « آ » سه حرف دارد : ء + ا . ( مصوّت بلند معادل دو حرف است )
عروض
1- تعریف : نظمی که در اصوات گفتار است .
وزن 2- واحد وزن در زبان فارسی « مصراع » است امّا نام گذاری آن بر اساس « بیت » است .
3- عروض علمی است که وزن اشعار و طبقه بندی آن ها را مشخّص می کند .
1- همان طور که تلفّظ می کنیم ، بنویسیم : خویش ( خیش ) ، مدّت ( مُددَت ) ، خانه ( خانِ ).
1- استفاده از خطّ عروضی 2- همزه ی آغاز هجا ، در صورتی که قبل از آن صامت باشد حذف می شود : خوش اندام ( خُشَندام ) .
1- به تعداد مصوّت ها هجا وجود دارد و هر هجا با خطّ عمودی از دیگری جدا می شود : خجسته خُ جَس تِ
2- تقطیع هجایی 2- هجای پایانی در هر مصراع همیشه بلند است . ( ر.ک اختیار وزنی شماره ی 1 )
3- علامت هر هجا را در زیر آن می گذاریم . ( کوتاه = U ، بلند = ـــ ، کشیده = ــ U )
1- از روی علامت های هجایی ، آن ها را تقسیم بندی می کنیم .( نظم تکرار ی بر نظم متناوب ترجیح دارد )
قواعد 3- تقطیع به 2- پس از تقسیم بندی هجا ها معادل آن ها ( ارکان عروضی ) را می گذاریم ؛ مثلاً در زیر U ــ ــمی نویسیم فعولن .
تعیین ارکان 3- نام وزن را بر اساس ارکان عروضی مشخّص می کنیم .
وزن
1- امکان حذف همزه : اگر قبل از همزه ی آغاز هجا « صامت » بیاید ، شاعر می تواند همزه را حذف کند .
1- زبانی U ــ 1- در صورتی که آخر کلمه باشد .
2- تغییر کمّیت 2- « و » عطف یا « نه » ( وقتی هجای مقابلشان در مصراع بعد بلند باشد )
مصوّت ها 1- اگر پس از کلمات مختوم به مصوّت های بلندِ « و » و « ی » مصوّت بیاید .
4- اختیارات ــ U 2- کلمات تک هجایی مختوم به « وُ » مشمول این قاعده نمی شوند به جز«سو»
شاعری 3- مصوّت بلند میان کلمه همیشه کوتاه است و اختیاری نیست : خیال : U ــU
1- بلند بودن هجای پایانی مصراع : هرکه تأمّل نکند در جواب بیشتر آید سخنش ناصواب
2- وزنی 2- فَعَلاتُن فاعلاتُن( در رکن اوّل ) : یاد باد آنکه زما وقت سفر یاد نکرد به وداعی دل غم دیده ی ما شاد نکرد
3- تسکین (UU ــ ) به جز اوّل مصراع : آمد نوروز هم از بامداد آمدنش فرّخ و فرخنده باد
4- قلب ( ــU Uــ ) : کیست که پیغام من به شهر شروان برد یک سخن از من بدان مرد سخندان برد
تنظيم : مينا حسن زاده
لورن آيزلي ، نويسنده، هر وقت كه مي خواست الهام بگيرد براي نوشتن مي رفت لب اقيانوسي كه نزديك خانه اش بود وشروع مي كرد به قدم زدن يك روز هنگام قدم زدن ، نگاهش افتاد به پايين ساحل وجواني را ديد كه رفتار عجيبي داشت .كنجكاو شد . رفت سراغ آن جوان و از نزديك ديد كه او مرتّب خم مي شود روي ساحل ،يك ستاره ي دريايي برمي دارد، مي دود به سمت اقيانوس وستاره ي دريايي را پرتاب مي كند توي آب .از او پرسيد: « چرا اين كار را مي كني ؟»