خود آزمایی درس ادبیّات 1
خود آزمایی درس « هر كاري كه با نام خدا آغاز نشود ابتر است»
- در این درس بين کدام کلمات آرایه ی سجع دیده می شود؟(مثال:تابنده،پاینده)
سزاوار،خوش گوار/ گزيد، رسيد/ زيبنده، درخورنده/ و...
- مضمون آیه ي شریفه ي « تّعِزّمَن تَشَاء وتّدِلٌّ مَن تَشاء» در کدام بند درس آمده است؟
معنی آیه:هرکه را بخواهد عزت می دهد وهرکه را بخواهد ذلیل می کند. مضمون این آیه در:« ارجمند گرداننده بندگان از خواری، درپای افکننده ي گردن کشان از سروری » به کار رفته است.
- منظور نویسنده از جملات پایانی متن چسیت؟
پیشینیان اعتقاد داشتنه اند که جهان هستی از عناصر چهارگانه( آب،باد،آتش و خاک) آفریده شده است. نویسنده تا زمانی که جهان برقرار است و هستی ادامه دارد بر یاران برگزیده و خویشان پیامبر درود می فرستد.
- متصل گردان به دریاهای خویش،یعنی چه؟
یعنی دانش محدود و اندك ما را به دریای بی کران علم و دانش خود وصل کن.
- چرا بی ادب از لطف پروردگار محروم می شود؟
زیرا آتش ستم او همه ي جهان را می سوزاند.
خود آزمایی درس« رزم رستم و سهراب 1 »
- یکی از ویژگی های داستان های حماسی وجود حوادث خارق العاده است.در کدام قسمت این داستان، چنین موردی دیده می شود؟
نوزاد یک ماهه هر چه درشت باشد مانند کودک یک ساله نمی تواند باشد و هیکلش هم نمی تواند مانند رستم تنومند باشد و همچنین کودک ده ساله هر چه قوی و نیرومند باشد نمی توان گفت که در جهان کسی نیست که با او نتواند مبارزه کند. ابیات زیر:
چو یک ماه شد،همچو یک سال بود برش چون بر رستم زال بود
چو ده سال شد زان زمین کس نبود که یارست با وی نبرد آزمود
- افراسیاب با فرستادن سپاه به یاری سهراب ، چه هدفی را دنبال می کرد؟
او توطئه كرده بودکه سهراب، رستم را بکشد.سپس دستور داده بود که شبانه سهراب را بکشند تا با این سیاست هم از شرِّ رستم وهم سهراب راحت شود و بتواند به راحتی ايران را تسخیر کند.
- هدف سهراب از لشکر کشی به ایران چه بود؟
سهراب می خواست پدر خود ، رستم را ببیند و با او متّحد شود و رستم را به پادشاهی برساند.
- با توجه به مصرع « به گردان لشکر سپهدار گفت» مقصود از « سپهدار » کیست؟
سپهدار به معنی فرمانده سپاه و در اینجا مقصود افراسیاب است.
خودآزمایی درس « رستم و سهراب 2»
- در کشته شدن سهراب چه کسی یاکسانی را مقصّر می دانید؟چرا؟
خود سهراب ، رستم و افراسیاب. اگر سهراب به ترفند لشکری برای حمله به ایران فراهم نمي آورد تا بدین وسیله پدر خود را بشناسد، افراسیاب هم نقشه قتل رستم و او را نمي کشید. رستم هم اگر ذرّه ای کنجکاوی به خرج می داد پسرش را می شناخت و او را نمی کشت.
- دنباله ي داستان را به نثر در یک صفحه خلاصه کنید و در کلاس بخوانید؟
- با مطا لعه ي دنباله داستان از شاهنامه،ضرب المثل ((نوش دارو پس از مرگ سهراب)) را ریشه یابی کنید.
کاووس در تحویل نوش دارو تعـلـّـل می کند و نوش دارو را به گودرز نمی دهد. گودرز بر می گردد. رستم خود به درگاه شاه می شتابد تا نوش دارو را از او بگیرد ، امّا یک نفر به دنبال او می آید و خبر می آورد که سهراب مرد.
- در گذشته گاه متمّم همراه با دو حرف می آمده است مثل: به گیسوی او بر، در این دو نمونه ي دیگر از این کاربرد را پیدا کنید.
بر زمین بر: زدش بر زمین بر به کردار شیر/ بدانست کاو هم نماند به زیر.
زين در : نگيرم فريب تو زين در مكوش
اگر در بیت زیر « درید » را فعل بگیریم ،« بر خویش بر » متمم با دو حرف اضافه آمده است: چو بگشاد خفتان و آن مهره دید / همه جامه بر خویشتن بر درید.
- مصرع « زمانه بیامد نبودش توان » یعنی چه؟
یعنی: اجلش فرا رسیده بود و توان مقاومت نداشت.(به بیت:خم آورد،پشت دلیر جوان...نگاه کنید.)
- نمونه ای ازابیات موقوف المعانی رادر درس بیابید.
بیت ها:
به سهراب گفت :ای یل شیر گیر / کمند افکن و گرد و شمشیر گیر
دگر گونه تر باشد آیین ما / جز این باشد آرایش دین ما
و بیت ها :
کسی کاو به کشتی گرفتن نبرد آورد / سر مهتری زیر گرد آورد
نخستین که پشتش نهد بر زمین / نبرد سرش گرچه باشد به کین
و بیت های:
کنون گر تودر آب ماهی شوی / وگر چون شب اندر سیاهی شوی
وگر چون ستاره شوی بر سپهر / ببری ز روی زمین پاک مهر
بخواهد هم از تو کین من / چو بیند که خاک است بالین
- تفاوت مثنوی با غزل را بنویسید؟
مثنوی و غزل از جهات زیر متفاوت اند:
I. آرایش قا فیه ها : در مثنوی هر بیت قافیه ای جدا گانه دارد، در حالی که در غزل مصرع اول بیت اول با تمام مصراع ها ی دوم « زوج » هم قافیه است.
II. موضوع : موضوع مثنوی بیشتر داستانی و سرودن منظومه های بلند و...است اما موضوع غزل ذکر ایام جوانی و بیان احساسات و عواطف است.
III. تعداد ابیات:مثنوی حداقل دو بیت و حداکثر آن به توانايی و حوصله شاعر بستگی دارد.
خودآزمایی درس « مير علم دار»
- همان گونه که گفته شد در اجرای تعزیه گاه نارسایی هایی در وزن و قافیه ایجاد می شود . دو نمونه را در متن پیدا کنید.
I. چه تقصیر دارند طفلان من / که در پای آب روان جان دهند
II. خدا ناکرده گر ما راز یکدیگر جدا سازند/ نه من روی تو را بینم، نه تو روی مرا دیگر
- در تعزیه چهره های منفی و مخالف در وصف امام و یاران تعبیرها و توضیحات مثبتی دارند.دو نمونه را در متن بیابید.
ابن سعد خطاب به عباس: او دلیر جهان ،امام تشنه لبان (تعبیر برای امام حسین-ع-)
عمر سعد دربارهُ امام حسین (ع) می گوید: امام زمان.
- تئاتروتعزیه چه فرقی با هم دارند؟
تئاتر نمایشی است به شیوه امروزی که از غرب سرچشمه دارد اما تعزیه یا شبیه خوانی نوعی هنر دينی و نمایش مذهبی به شمار می رود و نمونه ای ا ز ادبیات نمایشی به شیوه ي ایرانی که از دیر باز در رثای شهیدان کربلا و اهل بیت اجرا مي شد.
- در منطقه شما چه نوع تعزیه هایی بر پا است ؟
به عهده دانش آموز
خودآزمایی درس « سمك و قطران »
- دو نمونه از اعتقادات عیّاران را در متن بیابید و بیان کنید.
ج : وفاداری و حفظ حرمت نان و نمک و قسم
- کدام ضرب المثل این درس در زبان امروز رایج است؟
ج : شیر آمدی یا روباه ؟
- در سخن « انگشتری به من داد تا چون تو را پیش وی برم ، ازعهده ی کـار مــن بیرون آید » انگشـــتری بـه من داد ، بیانگر چیست ؟
ج: بيانگر تعهد در و فاي به عهد و پيمان
- سمک در گفت وگو با سیاه گیل چه کسی را برادر خود معرفی کرد؟
ج:آتشک
- سه عبارت ر ا که به نثر امروز نزدیک است ، در متن بیابید.
I. تو کیستی و از کجا می آیی وبه کجا می روی؟
II. گفت : او برادر من است.
III. قطران کفت ای آتشک شیر آمدی یا روباه ؟
- کار سمک در مورد قطران خیانت بود یا سیاست ؟ چرا ؟
ج : سیاست، چون نسبت به دشمن تعهدی نداشت
- رفتار آتشک را با توجه به عمل کردش در این درس چگونه ارزیابی می کنید؟
به عهده دانش آموز
- معادل امروزی « فرو بریم » ( بگذار تا فردا داری در میدان فرو بریم ) و « قفا زدن » چیست؟
ج : برپا کنیم ، پس گردنی زدن
- بخش پایانی درس را که از کلیله و دمنه است به فارسی امروز باز نویسی کنید .
به عهده دانش آموز
- « گودال » و « گود » با چه کلمه ای از درس ارتباط لفظی و معنایی دارد ؟
ج : گو
خود آزمایی درس « داستان خير و شر»
- مقصود از « خاک تشنه » در بیت « شر که آن دید ، دشنه باز گشاد/ پیش آن خاک تشنه رفت چو باد » کیست؟ ج : خیر
- محوری ترین پیام داستان چیست؟
کشاکش همیشگی نیکی و بدی و در نهایت حاکمیت خوبی ها
- چرا « شر » از « خیر» چشمهایش را طلب کرد ؟
تا قابل پس گرفتن نباشد ( همچنین می خواست پس از غارت رخت و گوهر خیر ، مورد شناسایی قرار نگیرد و بدین طریق در امان باشد )
- با مطالعه داستان هابیل و قابیل در قرآن مجید ، چه وجه اشتراکی بین این دو داستان دیده می شود ؟
خیر همانند ها بیل مظهر نیکی پاکی و اندیشه های عالی انسانی و در مقابل شر همانند قابیل مظهر بد خواهی و پلیدی و خبث طینت است.
- در بیت « آمد آورد پیش خیر فراز گفت گوهر به گوهر آمد باز » منظور از گوهر اول و دوم چیست؟
گوهر اول دو لعل گرانبها ، گوهر دوم استعاره از خیر
- داستان را بین ده تا پانزده سطر خلاصه کنید.
به عهده دانش آموز
- آیا تا کنون داستان دیگری با این مضمون شنیده اید ؟
می توان به داستان حضرت یوسف (ع ) و برادران اشاره کرد .
- جمله ای بنویسید که در آن استعاره به کار رفته باشد .
به عهده دانش آموز
خود آزمایی درس « بقال و طوطي»
- با بيت‌هاي 17 و19و 20 و 21 ارتباط معنايي دارد اما بيش‌ترين رابطه‌ي آن با بيت 17 است ( يعني تشابه و همانندي ميان پديده‌ها نمي‌تواند دليل يگانگي آنها باشد .
2 ) اين داستان به ما مي‌آموزد كه هنگام مشاهده‌ي همانندي‌هاي دو پديده ، شتاب‌زده و سطحي و غير منطقي ، قضاوت نكنيم .بيت نيز به ما مي‌آموزد ظاهر انسان‌ها نشانگر باطن آنها نيست .(تشابه ظاهري انسان‌هاي شيطان‌صفت و اهل حقيقت ، نبايد ما را به گمراهي بكشاند.)
3 ) زيرا درويش را فقط به خاطر شباهتي ظاهري ، مانند خود پنداشته‌بود .
4 ) : نمونه از مثنوي مولوي
كودكي در پيش تابوت پدر زار مي‌ناليد و برمي‌كوفت سر
كاي پدر آخر كجايت مي‌برند تا تو را در زير خاكي بفشرند
مي‌برندت خانه‌ي تنگ و زحير نه دراو قالي و نه در وي حصير
ني چراغي در شب و نه روز نان ني دراو بوي طعام ونه نشان
زين نسق اوصاف خانه مي‌شمرد وز دو ديده اشك خونين مي‌فشرد
گفت جوحي با پدر اي ارجمند والله اين را خانه‌ي ما مي‌برند
گفت جوحي را پدر ابله مشو گفت اي بابا نشاني‌ها شنو
ني حصير و نه چراغ و نه طعام نه درش معمور و نه صحن و نه بام
خود آزمایی درس « گل هايي كه در نسيم آزادي مي شكفد»
- نویسنده کدام وقایع روزگار ما را به شعر مانند کرده بود؟
انقلاب اسلامی ایران
- جمله ی « ایمان مهم تر است یا تفنگ » را با جمله ی « خون بر شمشیر پیروز است.» مقایسه کند درباره ی آنها یک بند ( پاراگراف ) بنویسید.
به عهده دانش آموز
- منظور از « گل هایی که در نسیم آ زادی می شکفد » چیست ؟
استعداد های نهفته در آ زادی آشکار می شود
- منظور نویسنده از « هنرمندان بسیاری خود را به قطار رساندند » چیست ؟
هنر مندان نیز به جمع راهپیمایان پیوستند .
- نویسنده هنرمندان را مقدم بر مردم می داند یا مردم را راه نمای هنرمندان ؟
مردم را راه نمای هنرمندان می داند .
خود آزمایی درس «خط خورشيد»
- در شعر خط خورشید ، چند نماد و نشانه را مشخص کنید .
شب ، نماد استبداد و ستم ، آسمان نماد عظمت و گستردگی و پاکی ،خورشید نماد روشنایی و هستی بخشی ، ستاره نماد راهنمایی و هدایت ، خزان نماد پژمرد گی و غم .
- این شعر در چه قالبی سروده شده است ؟
در قالب (شعر نو ) نیمایی
- دو نمونه از ( تشخیص ) را در شعر بیابید .
I. گرچه گاهی شهابی / مشق های شب آسمان را / زود خط می زد و محو می شد .
II. خون خورشید .
- یک بند درباره ی این مصرع بنویسید : « آسمان را ورق زد .»
به عهده دانش آموز
- دو بیت از شعر های این کتاب را که دارای آرایه ی « مراعات نظیر » باشد ، انتخاب کرده و بنویسید .
باغ سلام می کند ، سرو قیام می کند سبزه پیاده می رود غنچه سواره می رسد ص 56
نگفتی که قبله است راه حجاز چرا کردی امروز از این سو نماز ص107
خود آزمایی درس«دريادلان صف شكن»
- به عقیده ی نویسنده تقدیر تاریخی زمین از کجا و به دست چه کسانی جاری می شود ؟
از حاشیه اروند رود ، به وسیله جوانان رزمنده
- به نظر نویسنه حقیفت اشیا در جبهه ها چگونه تجلّی می یابد ؟
در جبهه های جنگ همه ی چــیزهای معمولی حقیقتی دیگر می یابند ، کــه گویی اشیا گنجینه هایی از راز های خلقت هستند .
- نمونه ای از خاطرات جبهه و جنگ را در کلاس بخوانید .
به عهده دانش آموز
- دو نمونه از توصیف های نویسنده را در باره ی رزمندگان بیابید و بنویسید .
به عهده دانش آموز
- چند فیلم سینمایی را نام ببرید که در آن صحنه هایی از هشت سال دفاع مقدس به تصویر کشیده شده است. به عهده دانش آموز
- نویسنده در کدام جمله از مفهوم آیه ی « اَلا بذکر الله تطمئنّ القلوب » استفاده کرده است ؟
I. صف طویل رزمندگان تازه نفس با آرامش و اطمینانی که حاصل ایمان است...
II. در معرکه ی قلوب مجاهدان خدا ، آرامشی که حاصل ایمان است ، حکومت دارد.
- امروز « سردم دار » به چه معنی است ؟ تحقیق کنید در آغاز به چه کسی سردم دار می گفتند؟
I. به محل اجتماع درویشان ، خانقاه
II. اتاقی چوبی که دهه ی عاشورا نزدیک مسجد یا تکیه بر پا می کردند و آن را با شمایل ائمه و بزرگان و قالیچه ها و لوازم درویشی می آراستند و شب ها از واردین پذیرایی می کردند...
III. (زورخانه) محلي سكو مانند كه مشرف بر گود است . مرشد برآن قرار مي گيرد و همراه ضرب ورزش را رهبري مي كند.
سردم دار رهبران ممالک ، اما در گذشته به مرشد زور خانه می گفتند .
خود آزمایی درس « پاسخ»
- شاعر در این شعر ، به چه سنتی اشاره دارد؟
بدرقه مسافر ( که با آب و قرآن او را بدرقه می کردند )
- مقصود از « روشنی در دل من می بارد » چیست ؟ نهاد آن کدام است ؟
نور و ایمان بر دل من می بارد / نهاد روشنی
- منظور شاعر از چراغ چیست؟
ایمان و اعتقاد
- معادل « صمیم قلب » را در کدام مصراع شعر می یابید ؟
با تمام دل خود می گویم
- « بند پوتین را محکم بستن » کنایه از چیست؟
آماده بودن
- شعر سنتی با شعر نو چه فرقی دارد؟
I. در شعر نو بر خلاف شعر سنتي طول مصراع ها مساوي نيست .
II. قافيه در شعر نو الزامي نيست و جاي مشخصي ندارد اما در شعر سنتي شكل شعر را تعيين مي كند .
خود آزمایی درس«هديه ي ناتمام»
- آشتی دادن مادر و فرزند درنظر پدر آنچه اهميت داشت نفس هدیه برد نه قیمت و نوع آن.
- مبادا هدیه بهتر او هدیه برادرش را بی ارزش سازد.
- تا از نگرانی برادرش بکاهد و دیدگاه مادر نسبت به هر دو یکسان باشد.
- نیک فداکارتر است.
- به عهده دانش آموز
خود آزمایی درس « مسافر»
- به پایان این دریای بی کران بدان سرزمین که خداوند سرحد خلقتش قرارداده است.
- اندیشه و خیال.
- تیمورلنگ.
- کارهای خیر و مردمی پاداشی نیکو به دنبال دارد و کارهای شر و مردم آزاری عقوبت و عذاب به همراه دارد.
- الف:نیرویی بده تا قدرت و توان خود را از روی کمال عشق و نهایت محبت تسلیم خواسته ها و رضای تو کنم.
ب:قدرتی بخشا تا روح خود را از تعلق به جیفه های ناچیز روزگار بی نیاز کنم و از هرچه رنگ تعلق پذیرد آزادش سازم.
- نشان از تواضع و فروتنی قطره سوم است.
- به عهده دانش آموز
- به عهده دانش آموز
- به عهده دانش آموز
خود آزمایی درس « از كعبه گشاده گردد اين در »
- کز عشق به غایتی رسانم / کاو ماند اگرچه من نمانم
- از عمر من آن چه هست برجای / بستان و به عمر لیلی افزای
- دارای زبانی نرم و لطیف است و به بیان احساسات شخصی می پردازد
- شراب عشق: شراب (مشبه به ) ؛ عشق (مشبه)
کامروز منم چو حلقه بر در : من (مشبه)؛ حلقه (مشبه به)
چون رایت عشق آن جهان گیر / شد چون مه لیلی آسمان گیر: رايت عشق(مشبه)؛ مه ليلي(مشبه به)
خود آزمایی درس « در امواج سند »
- بیان گر نابودی حکومت خوارزمشاهیان
- جنگ مغولان- کشتار ایرانیان
- غروب آفتاب خویشتن دید
- الف: درآن دریای خون دردشت تاریک...(استعار از میدان جنگ)
ب: درآن دریای خون در قرص خورشید...(استعاره ازسرخی قرص خورشید هنگام غروب)
- الف:موج به کوه سیماب واژه ها
ب:رودسد روان ودریا
- خروشان ژرف بی پهناوکف آلود
- ترس از بد نامی ودرصورت شکست به راحتی بتواند از رودخانه بگذرد
- (هنگامی که جلال الدین با شجاعت از رود سند گذشت)
- الف:زندگی خودرا در حال نابودی دید .
ب:مضطرب وبی تاب شدند
- وطن دوستی
- به عهده ی دانش آموزان
- مثنوی قالب شعری است که بیت آن قافیه جداگانه دارد وبرای سرودن داستان ها و مطالب طولانی
مناسب است. چهارپاره قالب شعری است که از چند بند هم وزن تشکیل شده است وهر بند شامل چهار مصراع است ومصراع های زوج آن هم قافیه اند.
خود آزمایی درس« هنر و سخن»
- مردم بی هنر
- ام مغیلان درختچه ای است با خارهای بی شمار از تیره ی پروانه واران و از دسته ی گل ابریشم ها که از آن نیز صمغ عربی به دست می آورند. بر اثر وزش باد صداهاي عجيبي ايجاد مي شد كه عرب جاهلي مي پنداشت مادر غولان در زير اين درخت نشسته و فرزندان خويش را صدا مي زند و بدين خاطر اين گياه را« ام غيلان » يعني « مادر غول ها» نام نهادند كه بعدها اين كلمه به صورت «مغيلان» درآمد.
- اصالت اکتسابی را برتر از موروثی می داند.
- خرد و دانش.
I. زبان سرخ سرسبزمی دهد بر باد .
II. با زبان خوش مي توان مار را از سوراخ بيرون كشيد.
- آدمی فزونی یافت بر دیگر جانوران به ده درجه که در تن اوست : پنج از درون پنج از بیرون
- بند اول درس .
- به عهده ی دانش اموز.
- گوهر اکتسابی است.
خود آزمایی درس «كدام قبله»
1. تعظیم کردن در برابر خوارزم شاه و سجده کردن در برابر او.
2. طمع
3. پیروی نکردن از هوای نفس
4. بیت آخر
خود آزمایی درس «متاع جواني»
1. متاع ، مرغ زیبا و گنج
2. مبادا سبب نا امیدی جوان از زندگی گردد.
3. قطعه زيرا تنها مصراع های زوج (دوم) آن قافیه دارند.
4. موضوع هر دو شعر جوانی است . در شعر پروین جوان پیری را تجربه نکرده است اما در این قطعه جوان پیری را تجربه کرده است.
خود آزمایی درس «فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي»
1. تا حریم خود را از دستبرد محفوظ بدارد و کرامت خویشتن را حفظ کند.
2. لباس ابزار خودنمایی و جلوه در ساختن زیبایی های جسمانی نیست بلکه مانند خانه ای است که
3. باید حرمت انسانی شخص را نگه دارد.
4. زیرا با آن اعلام می کند که از کدام فرهنگ تبعید می کند و اعتقاد ش هویت سیاسی ابراز می کند.
5. استعمار تمدن غرب را نشان می دهد.
6. به عهده ی دانش آموزان
7. به عهده ی دانش آموزان
خود آزمایی درس «مسجد جلوه گاه هنر اسلامي»
1. پیامبر کارهای امت را حل و فصل می کرد عبادتگاه مردم بود محلی بود برای
اجتماع عام اهل حدیث حلقه های درس خود را در مسجد بر پا می کردند قرآن تلاوت می کردند
2. ناشي از تنوع و اختلاف نژاد اقوامی که سرزمین آن ها به وسیله ی اسلام فتح شد.
3. حقیقت آن است که معمار مسلمان در روز گاران گذشته هر زیبایی را که در اطراف خویش می دید
اگر آن در خور عظمت و جلال خدا مي یافت سعی می کرد تا به هنگام فرصت برای آن جایی در مسجد باز کند.
4. یک مورخ دقیق روشن بین می تواند تنها از مطالعه ی در مساجد تصویر روشنی از تمدن و تاریخ اقوام
مسلمان عالم را پیش چشم خویش مجسم کند.
5. پيشنهاد نويسنده در پايان درس چيست ؟
براي ترميم و اصلاح آن چه از اين ابنيه ی خدايي فرسوده شده است همت كنيم و همكاري نماييم.
6. به نظر شما آبادي مساجد در چيست؟
به عهده ی دانش آموز.
7. بر سر در مجلس شوراي ملي سابق نوشته است: «عدل مظفّر»، به كمك دبير خود سال اين ماده تاريخ را تعيين كنيد.
عدل مظفّر: 1324 هـ.ق. سال 1324 هجري قمري سالروز صدور فرمان مشروطيت است، كه به دستور مظفرالدين شاه اعلام شد.
خود آزمایی درس «كلاس نقاشي»
- چند اصطلاح نقاشي را كه نويسنده در متن آورده است،بيابيد.
اسليمي، رنگ ريختن، رقم زدن، گرته ريختن، صورتگري.
- در كدام قسمت از اين متن، مي توان نشانه هاي شاعري نويسنده را يافت؟
معلم مرغان را گويا مي كشيد......
- يكي از ويژگي هاي بارز اين نوشته را بيان كنيد.
سادگي و رواني، كوتاهي جملات و سادگي، صداقت صميميت.
- با راهنمايي معلم خود تحقيق كنيد چرا در نگارگري اسليمي از نقش آدمي استفاده نمي شود؟
به عهده ی خود دانش آموز.
- دو كنايه در درس پيدا كنيد.
راه دست خودش نيست، حرفي به كارش بود.
- از نظر نويسنده، كلاس درس نقاشي در مقايسه با ساير درس ها چه ويژگي هايي داشت؟
دل خواه روان بود، خشكي نداشت، به جد گرفته نمي شد،خنده در آن روا بود.
- كشيدن چه قسمتي از اسب براي معلم مشكل بود او براي حل مشكل خود، چه چاره اي انديشيد؟
كلّه ی پاها و سم ها. شتابان خط هايي در هم كشيد و علفزاري ساخت حيوان را تا ساق پا به علف نشاند.
خود آزمایی درس « مشروطه ي خالي»
- چرا نويسنده در اين طنز سياسي، مشاجره ی مادر و پدر خود را مطرح كرده است؟
تا شاهدي بر ادعاي خود داشته باشد.
- به دو مورد از باورهاي عوام كه در متن آمده است، اشاره كنيد.
I. ستاره مان از اول مطابق نيامد.
II. يك دفعه سي و سه بندم به تكان افتاد.
- با توجه به متن تصور مي كنيد مادر نويسنده باسواد بوده است يا بي سواد؟چرا؟
بي سواد. اگر با سواد بود وكالت نامه را امضاء نمي كرد.
- نويسنده دلش به حال مادرش مي سوزد؛ چه دليلي براي احساس هم دردي خود مي آورد؟
براي اين كه دختر عموي او هم نامزد ش بود.
- با راهنمايي دبير خويش، علت رفتن نويسنده را به سفارت و شاه عبدالعظيم در تاريخ مشروطيت بيابيد.
به عهده ی دانش آموز.
- چرا نويسنده اسرار مي ورزد كه مردم وكيل(نماينده) تعيين نكنند؟
تا براي خودشان مدعي نتراشند، از وكيل خبري نخواهند ديد.
- دو نمونه از كاربرد هاي عاميانه و مردمي را در نثر بيابيد.
از جاپن گرفته تا تپل پرت همه ی مملكت ها وكيل دارند، از ناچاري چارچنگول روي قالي روماتيسم مي گيرند.
- يك نمونه طنز امروزي را در كلاس بخوانيد.
به عهده ی خود دانش آموز.
خود آزمایی درس « ناله ي مرغ اسير»
- منظور از «مرغ اسير» در بيت اول چيست؟
استعاره از شاعر (خود شاعر).
- در كدام بيت، بيگانه ستيزي ديده م ي شود؟
بيت چهارم.
- يكي از موضوعات اساسي در شعر مشروطه، وطن دوستي است كه در شكل افراطي به آن «وطن پرستي» يا «ناسيوناليسم افراطي» مي گويند. در كدام بيت اين موضوع ديده مي شود؟
بيت پنجم.
- در بيت آخر، به يكي از ماجراهاي زندگي حضرت سليمان اشاره شده است. آن ماجرا را بيان كنيد و بگوييد منظور از «اهرمن» در اين بيت كيست؟
بيان ماجرا به عهده ی دانش آموز،منظور از اهريمن،«محمد علي شاه» است.
- براي هر يك از كلمات«همّت و مسلك» دو كلمه ی هم خانواده پيدا كنيد.
همّت:اهميّت، اهتمام / مسلك: مسالك ، سالك.
خود آزمایی درس « حاكم و فراشان»
- جمله ی«آن طرفش را فراشاني مي دانند و چوب دست هاي آنان» يعني چه؟
يعني ، تنبيه مي شوي.
- نويسنده با آوردن نام هاي «پيشخدمت، ميرآخور، تفنگدارباشي، آبدارچي و قهوهچي» در پي هم چه اوضاعي را مي خواهد نشان دهد؟
اوضاع آشفته و هرج و مرج در امور نظام، رشوه خواري در همه ی طبقات.
- اصطلاح«به روي بزرگوار خود نياورده» كنايه از چيست؟
كنايه از اهميت ندادن، معادل امروزي آن به روي مبارك خود نياورد.
- پسوند«باشي» در تركي به معني رئيس و سرپرست است؛ مثل فراش باشي. سه شغل ديگر، كه با اين پسوند ساخته شده باشد، نام ببريد.
خياط باشي، آشپزباشي، نقاش باشي.
- دو جمله از درس بيابيد كه در آنها به جاي ضمير«او» از«آن» استفاده شده باشد.
الف- به ما گفت راست ايستاده هنگام عبور آن، كرنش و تعظيم نماييد
ب- از هر جانب ... مردم سجده مي كنند. آن هم ابداً به روي بزرگوار خود نياورده ...
ج- در پيشاپيش آنان يك نفر سرخ پوش ديو چهره و در پشت سر او ...
خود آزمایی درس «مرغ گرفتار»
- دو بيت زير با كدام ابيات درس ارتباط معنايي دارد؟
به چشم خويش ديدم در گذرگاه كه زد برجان موري مرغكي راه
هنوز ازصيد، منقارش نپرداخت كه مرغ ديگر آمد كار او ساخت
بيت: گرشد از جور شما، خانه ی موري ويران / خانه ی خويش محال است كه آباد كنيد.
- يك نمونه مراعات نظير در درس بيابيد.
چون تماشاي گل و لاله و شمشاد كنيد.
بيستون بر سر راه است، مبادا از شيرين ! خبري گفته و غمگين دل فرهاد كنيد.
- منظور از«گنج خداداد» در بيت پاياني چيست؟
استعاره از آزادي.
- خسرو پرويز براي از ميان برداشتن رقيب خود، به دروغ مرگ شيرين را به او خبر داد و باعث مرگ فرهاد شد. شاعر از اين نكته در شعر خود چه استفاده اي برده است؟
شاعر در بيت ششم مي گويد: با خبر هاي ناگوار و مأيوس كننده باعث نااميدي و شكست مردم نشويد.
- در غزل اجتماعي به چه مسائلي پرداخته مي شود؟
بيان مسائل اجتماعي از قبيل: آزادي، وطن، بيزاري از ظلم و ... است.
خود آزمایی درس«سفر به بصره»
- معادل امروزي عبارت زير را بنويسيد.
بخواستم رفت، برنشين، دررويم
مي خواستم بروم، سوار شو، داخل شو.
- چرا ناصر خسرو دعوت وزير را نپذيرفت؟
زيرا «ازبدحالي و برهنگي شرم داشت و رفتن را مناسب نديد»
- بيت مشهور فردوسي: چنين است رسم سراي سرشت / گهي پشت زين و گهي زين به پشت با كدام قسمت درس ارتباط معنايي دارد؟توضيح دهيد.
بند آخر« بعد از آن كه حال دنياوي ما نيك شده بود و ...»
- ناصرخسرو از حوادثي كه برايش پيش آمده بود، چه استفاده اي مي كند؟
هر شدتي كه روزگار پيش آورد نمي ناليد و از فضل و رحمت كردگار نا اميد نمي شود.
- حرف «ك» در خرجينگ به چه معني است؟ دو نمونه از اين كاربرد را دردرس بيابيد.
در معني تصغير و كوچكي ، درمك، دمك.
خود آزمایی درس « پرستو در قاف »
- چرا نويسنده نام سفرنامه ی خود را«پرستو در قاف» گذاشته است؟
نويسنده خود را پرستويي دانسته و مكه را چون كوه قاف، كه با همه ی عجز و ناتواني به عظيم ترين جايگاه سفر كرده است.
- چرا نويسنده معتقد است كه در مدينه مي توان عطر بال فرشتگان را حس كرد؟
به سبب فضاي معنوي مدينه كه جايگاه نزول وحي بوده ايت.
- دو نمونه ی «جان بخشيدن به اشيا»(تشخيص) را در متن پيدا كنيد.
الف- كم كم شهري سپيد پوش به استقبالمان مي آيد.
ب- چه قدر دلم مي خواهد مدينه را بغل كنم.
ج- مدينه يك دست سفيد پوشيده است.
- مقصود نويسنده از جملات «بوي مدينه مي آيد؛اين را از نم نم باران فهميدم»چيست؟
الف- از بوي خاكي كه باران خورده باشد. دريافتم.
ب- از اشك جاري رايران مدينه رافهميدم.
- مقصود نويسنده ازجمله ی «و تقدير چنين شد كه اينك نيز آفتاب،سنگ مزارش باشد» چيست؟
هيچ نشانه ی خاصي بر مزارش نيست.
- جمله ی « مي خواهم بحر را در كوزه بريزم» يعني چه؟ اين جمله يادآور كدام بيت مولوي است؟
مي خواهم آن همه عظمت را در چند سطر خلاصه كنم.
گر بريزي بحر را در كوزه اي چند گنجد قسمت يك روزه اي
- نثر تاريخي درس قبل را با نثر امروزي اين درس، مقايسه كنيد.
تفاوت در سفر نامه ی ناصر خسرو به دليل كاربرد واژه ها و اصطلاحات تاريخي هم چون شوخ، دمك، خواستم رفت، برنشين، در رفتيم، موي سر باز نكرده بودم و... كه امروز معمول نيست و معني به راحتي دريافت نمي شود در حالي كه در سفر نامه ی قزوه، به دليل كاربرد نثر امروزي معني به راحتي دريافت نمي شود.
شباهت: الف- هر دو داراي نثر ساده و روان اند.
ب- كوتاهي جملات در هر دو اثر مثل:
چون به بصره رسيدم... مي خواستم در گرمابه روم، باشد كه گرم شوم كه هوا سرد بود و جامه نبود...
بوي مدينه مي آيد. اين را از نم نم باران فهميدم. دل ها بي تاب اند و چشم ها گريان...
خود آزمایی درس « زندگي من»
- هلن كلر پس از بيماري به وسيله ی كدام يك از حواس پنج گانه ی خود با جهان خارج ارتباط داشت؟
حس لامسه.
- منظور كلر از اين جمله ها «در اين راه بارها به عقب مي لغزيدم، كمي جلو مي رفتم سپس اميدوار مي شدم» چيست؟
شكست هايي گاه گاه مرا تا مرز نااميدي پيش مي برد اما اندكي در راه موفقيت مي كردم، سپس اميد وار مي شدم.
- نويسنده چه چيز هايي را براي خود نور خورشيد و بهشت دانسته است؟
كتاب براي من نور خورشيد بود و ادبيات بهشت موعود.
- دو تن از چهره هاي روشن دل را كه به پشتوانه ی همت و اراده ی خويش آثاري ارزشمند از خود به جا نهاده اند نام ببريد.
رودكي، دكتر محمد خزائلي، دكتر طه حسين و...
- شرح حال يك «جانباز» را بنويسيد و در كلاس بخوانيد.
به عهده ی دانش آموز.
خود آزمایی درس « پيرمرد چشم ما بود»
- نويسنده نخستين بار كدام شعر نيما را از زبان خود شاعر شنيده است؟ اصل شعر را از ديوان نيما بيابيد و در كلاس بخوانيد.
آي آدم ها.
- نويسنده در كجا همسايه ی نيما شده بود؟
شميران.
- چرا همسر و فرزند نيما از او گله داشتند؟
چون وظايف شوهري و پدري را به درستي انجام نمي داد.
- آيا نيما به زندگي شهري عادت كرده بود؟
خير.
- نيما و همسرش از چه وضعي به تنگ آمده بودند؟
از آن همه رفت و آمد به تنگ آمده بود.
- به نظر جلال، فرياد نيما را در كجا مي توان شنيد؟
در شعرش.
- منظور از جمله ی«هم چون مرواريد در دل صدف كج و كله سال ها بسته ماند» چيست؟
او هم چون مرواريدي بود در دل اين جامعه ی صدف مانند كه ارزش و اعتبار او شناخته نشده بود.
- يكي از ويژگي هاي نثر آل احمد، كوتاهي جملات است. دو بند از درس كه اين ويژگي را نشان مي دهد، بيابيد.
هر سال تابستان به يوش مي رفتند ... هم ييلاقي بود هم صرفه جويي مي كردند.
خود آزمایی درس « مسافر، ديده ور ، سروري ، دريا »
- خود شاعر ،آنان كه ادعاي آشنايي داشتند . در حقيقت هيچ شناختي از افكار و انديشه هاي او نداشتند.
- صاحب بصيرت ، عارف
- خدا آن ملتي را سروري داد / كه تقديرش به دست خويش بنوشت
- زندگي همانند درياي مواجي است كه انسان درآن پيوسته بايد در حركت و تكاپو باشد و از سكون بركنار بماند
خود آزمایی درس « لاله آزاد»
1. فارغ ز لب جوي بودن و در دشت مكان داشتن
2. هر صبح نسيم آيد بر قصد طواف من
3. در ناحيه ي ختن چين آهواني بودند كه در نافه ي ان ها ماده ي معطري توليد مي شد كه بوي خوش و دلاويز آن در صحراها پراكنده مي شد.
4. من لاله ي ازادم خود رويم و خودبويم
از سعي كسي منت برخود نپذيرم من
5. ليلي و مجنون
6. بر فطرت خود نازم وارسته ضميرم من / آزاده برون آيم آزاده بميرم من
خود آزمایی درس تاهست عالمي تاهست آدمي
1. سبزه ي بهار ، صوت بلبل و آبشار
2. زباني كه براي مفاهيم و انديشه هاي من بسيار نرم و انعطاف پذير است
3. تأكيد
4. بازار صابر، صفيه ي گلرخسار
لورن آيزلي ، نويسنده، هر وقت كه مي خواست الهام بگيرد براي نوشتن مي رفت لب اقيانوسي كه نزديك خانه اش بود وشروع مي كرد به قدم زدن يك روز هنگام قدم زدن ، نگاهش افتاد به پايين ساحل وجواني را ديد كه رفتار عجيبي داشت .كنجكاو شد . رفت سراغ آن جوان و از نزديك ديد كه او مرتّب خم مي شود روي ساحل ،يك ستاره ي دريايي برمي دارد، مي دود به سمت اقيانوس وستاره ي دريايي را پرتاب مي كند توي آب .از او پرسيد: « چرا اين كار را مي كني ؟»